کد مطلب:259466 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:166
چهره های درخشان دیگر
چهره های درخشان زیادی از سادات علوی و دانشمندان و دانشوران بسیاری از علمای اسلام در سرزمین سامرا عمری را سپری كرده یا در حول و حوش تربت عسكریین علیهماالسلام دفن گشته اند كه ما تنها فهرستی از آنها را در این بخش تقدیم می كنیم:
1 - محمد بن حسین، از نوادگان امام حسن علیه السلام.
2 - محمد بن صالح، از سادات حسنی و از شاعران شهید شیعه.
3 - عبیدالله بن عبدالله، از سادات حسنی كه روزگاری نیز در كوفه امیر بوده است.
4 - ابوالفضل محمد بن جعفر فرزند حسن مثنی پسر امام حسن مجتبی علیه السلام كه در زندان عباسیان شهید شد.
5 - موسی بن محمد، فرزند سلیمان بن داوود پسر حسن المثنی بن الامام الحسن علیه السلام.
[ صفحه 329]
6 - محمد بن قاسم، از نوادگان امام سجاد علیه السلام.
7 - قاسم بن عبدالله، فرزند حسین بن علی زین العابدین علیه السلام.
8 - علی المكفل از نوادگان زید شهید فرزند امام سجاد علیه السلام.
9 - علی بن ابراهیم بن علی بن عبیدالله فرزند حسین اصغر پسر امام سید الساجدین علیه السلام كه در جلو خانه جعفر فرزند معتمد خلیفه ی عباسی، او را كشتند و قاتلش شناخته نشد.
10 - زید بن موسی معروف به زیدالنار، فرزند امام موسی كاظم علیه السلام.
11 - عبدالله بن حسین، از نوادگان جعفر طیار [1] .
12 - ابومحمد حسن فحام سامرائی، فرزند محمد بن یحیی، كسی كه شیخ طوسی در امالی خویش مجلس دهم و بخشی از مجلس یازدهم را از او روایت می كند [2] .
13 - عثمان بن سعید عمری كه عسكری نیز خوانده می شود، بزرگمردی كه اولین نائب خاص از نواب اربعه ی مولا ولی عصر روحی فداه می باشد.
14 - ابوالحسن علی بن محمد سمری یا سامرائی، آخرین نائب خاص از نائبان چهارگانه حضرت بقیةالله عجل الله فرجه.
15 - عبدالرحمان بن احمد بن جبرویه، معروف به ابومحمد عسكری، از متكلمان شیعه كه خوشنویس (حسن التصنیف) و زبان آور (جید الكلام) بود، از جمله كتاب هایش: كتاب الكامل در امانت و كتاب حسن است.
16 - ابوزكریا یحیی بن عبدالحمید حمانی، خطیب بغدادی پس از آن كه او را با اوصافی چون: صدوق، ثقه می ستاید می گوید كه از او نقل شده كه گفت: مات معاویه علی غیر ملة الاسلام؛ معاویه در حالی از دنیا رفت كه مسلمان نبود، سپس می نویسد: حمانی در سال 228 ق در ماه رمضان، در سامرا وفات یافت و او نخستین كسی از محدثان متقدم بود كه در سامرا درگذشت. [3] .
[ صفحه 330]
هنگامی كه متوكل عباسی از امام هادی علیه السلام می پرسد: شاعرترین شاعران كیست؟
امام علیه السلام می فرماید: حمانی، چنان كه می گوید:
لقد فاخرتنا من قریش عصابة
بمط خدود و امتداد الاصابع
فلما تنازعنا المقال قضی لنا
علیهم بما یهوی نداء الصوامع
فان رسول الله أحمد جدنا
و نحن بنوه كالنجوم الطوالع
گروهی از قریش با ریش دراز و انگشتری بزرگ با ما مفاخره می كنند و فخر می فروشند.
و هنگامی كه با ما نزاع می كنند و سخن را به درازا می كشند، صدای اذان است كه از مأذنه های مسجدها بلند می شود و به بحث خاتمه می دهد.
چرا كه رسول خدا حضرت احمد صلی الله علیه و اله جد ماست و ما پسر آن حضرتیم كه چون ستارگان می درخشیم و نور می دهیم.
متوكل گفت: منظور از «نداء الصوامع» چیست؟
امام فرمود: «اشهد ان لا اله الا الله و أشهد أن محمدا رسول الله، جد من، نه جد تو..» [4] .
17 - ابراهیم بن عباس صولی كاتب (176 - 243 ق) از شاعران بزرگ شیعی و از ستایشگران آل عدالت علیهم السلام، شاعر امام رضا علیه السلام كه حضرت به او بیش از دعبل خزاعی التفات می فرمود و ابراهیم را بر او مقدم می داشت و دعبل خزاعی نیز می گفت: اگر ابراهیم به شعر روی آورد، ما را جا خواهد گذاشت، دیگر برای ما جایی در عرصه ی شاعری نخواهد ماند.
این بزرگ مرد را با الفاظی چون: اعجوبه ی عصر خویش، بهترین نویسنده ی عصر عباسی و.. ستوده اند، علامه شوشتری پس از آن كه می گوید: «صول» مردی بود از نژاد ترك كه ابراهیم صولی به او نسبت می برد، می نویسد:
«ابراهیم صولی نویسنده ای حاذق و بلیغ و فصیح و مبتكر بود» مرقدش را نیز در
[ صفحه 331]
حول و حوش آستان قدس عسكریین علیهماالسلام نوشته اند [5] .
18 - علی بن محمد بن احمد مصری، در سال 257 ق در سامرا متولد گشته و در سال 338 ق از دنیا رفته است، وی را پارسا، زاهد، فقیه، عارف به حدیث خوانده اند و بیش از بیست كتاب و رساله اش را نام برده اند.
19 - علی بن جعفر مدنی، از اهل علم و راویان و حافظان حدیث در سامرا، پس از 72 سال عمر، در سال 234 درگذشته است.
20 - جعفر بن علی الهادی علیه السلام معروف به جعفر كذاب و تواب [6] .
21 - سید احمد پسر امام هادی علیه السلام.
22 - زید بن علی، پسر امام هادی علیه السلام.
23 - عبدالله بن علی، پسر امام هادی علیه السلام.
24 - سید علی، پسر امام هادی علیه السلام.
25 - موسی بن علی، پسر امام علی هادی علیه السلام.
26 - علیه دختر امام هادی علیه السلام.
27 - ابوالعباس احمد نجاشی، نویسنده ی كتاب معروف «رجال نجاشی»، كه به اعتقاد بعضی بهترین و معتبرترین كتاب در علم رجال است، این بزرگ رجالی شیعه - كه رحمت خدا بر او باد - در سال 372 متولد و در سال 450 در مطیرآباد متوفی گشته است، مطیرآباد یا «مطیره» روستایی است در نواحی سامرا.
28 - افشین از سرسپردگان و سپاهیان بنی عباس كه به دست آنها نیز زندانی شد تا دارش زدند و جسدش را سوزانیدند.
29 - بابك خرم دین.
30 - بغاء تركی (در گذشته 248) از سركردگان سپاه بنی عباس كه با آل علی علیه السلام میانه ی خوبی داشت و به فقرای سادات احسان بسیار می كرد.
[ صفحه 332]
31 - مازیار، فرمانروای طبرستان، كه پس از زندانی شدن و شكنجه در سامرا جان باخت [7] .
32 - حافظ حسن فرزند عرفة بن یزید، ابوعلی عبدی بغدادی، (م 357) وی كه از علمای عامه و از راویان حدیث غدیر است پیش علمای سنی موثق و مورد اعتماد است، او پس از 110 سال عمر، در سامرا درگذشته است [8] .
1 - محمد بن حسین، از نوادگان امام حسن علیه السلام.
2 - محمد بن صالح، از سادات حسنی و از شاعران شهید شیعه.
3 - عبیدالله بن عبدالله، از سادات حسنی كه روزگاری نیز در كوفه امیر بوده است.
4 - ابوالفضل محمد بن جعفر فرزند حسن مثنی پسر امام حسن مجتبی علیه السلام كه در زندان عباسیان شهید شد.
5 - موسی بن محمد، فرزند سلیمان بن داوود پسر حسن المثنی بن الامام الحسن علیه السلام.
[ صفحه 329]
6 - محمد بن قاسم، از نوادگان امام سجاد علیه السلام.
7 - قاسم بن عبدالله، فرزند حسین بن علی زین العابدین علیه السلام.
8 - علی المكفل از نوادگان زید شهید فرزند امام سجاد علیه السلام.
9 - علی بن ابراهیم بن علی بن عبیدالله فرزند حسین اصغر پسر امام سید الساجدین علیه السلام كه در جلو خانه جعفر فرزند معتمد خلیفه ی عباسی، او را كشتند و قاتلش شناخته نشد.
10 - زید بن موسی معروف به زیدالنار، فرزند امام موسی كاظم علیه السلام.
11 - عبدالله بن حسین، از نوادگان جعفر طیار [1] .
12 - ابومحمد حسن فحام سامرائی، فرزند محمد بن یحیی، كسی كه شیخ طوسی در امالی خویش مجلس دهم و بخشی از مجلس یازدهم را از او روایت می كند [2] .
13 - عثمان بن سعید عمری كه عسكری نیز خوانده می شود، بزرگمردی كه اولین نائب خاص از نواب اربعه ی مولا ولی عصر روحی فداه می باشد.
14 - ابوالحسن علی بن محمد سمری یا سامرائی، آخرین نائب خاص از نائبان چهارگانه حضرت بقیةالله عجل الله فرجه.
15 - عبدالرحمان بن احمد بن جبرویه، معروف به ابومحمد عسكری، از متكلمان شیعه كه خوشنویس (حسن التصنیف) و زبان آور (جید الكلام) بود، از جمله كتاب هایش: كتاب الكامل در امانت و كتاب حسن است.
16 - ابوزكریا یحیی بن عبدالحمید حمانی، خطیب بغدادی پس از آن كه او را با اوصافی چون: صدوق، ثقه می ستاید می گوید كه از او نقل شده كه گفت: مات معاویه علی غیر ملة الاسلام؛ معاویه در حالی از دنیا رفت كه مسلمان نبود، سپس می نویسد: حمانی در سال 228 ق در ماه رمضان، در سامرا وفات یافت و او نخستین كسی از محدثان متقدم بود كه در سامرا درگذشت. [3] .
[ صفحه 330]
هنگامی كه متوكل عباسی از امام هادی علیه السلام می پرسد: شاعرترین شاعران كیست؟
امام علیه السلام می فرماید: حمانی، چنان كه می گوید:
لقد فاخرتنا من قریش عصابة
بمط خدود و امتداد الاصابع
فلما تنازعنا المقال قضی لنا
علیهم بما یهوی نداء الصوامع
فان رسول الله أحمد جدنا
و نحن بنوه كالنجوم الطوالع
گروهی از قریش با ریش دراز و انگشتری بزرگ با ما مفاخره می كنند و فخر می فروشند.
و هنگامی كه با ما نزاع می كنند و سخن را به درازا می كشند، صدای اذان است كه از مأذنه های مسجدها بلند می شود و به بحث خاتمه می دهد.
چرا كه رسول خدا حضرت احمد صلی الله علیه و اله جد ماست و ما پسر آن حضرتیم كه چون ستارگان می درخشیم و نور می دهیم.
متوكل گفت: منظور از «نداء الصوامع» چیست؟
امام فرمود: «اشهد ان لا اله الا الله و أشهد أن محمدا رسول الله، جد من، نه جد تو..» [4] .
17 - ابراهیم بن عباس صولی كاتب (176 - 243 ق) از شاعران بزرگ شیعی و از ستایشگران آل عدالت علیهم السلام، شاعر امام رضا علیه السلام كه حضرت به او بیش از دعبل خزاعی التفات می فرمود و ابراهیم را بر او مقدم می داشت و دعبل خزاعی نیز می گفت: اگر ابراهیم به شعر روی آورد، ما را جا خواهد گذاشت، دیگر برای ما جایی در عرصه ی شاعری نخواهد ماند.
این بزرگ مرد را با الفاظی چون: اعجوبه ی عصر خویش، بهترین نویسنده ی عصر عباسی و.. ستوده اند، علامه شوشتری پس از آن كه می گوید: «صول» مردی بود از نژاد ترك كه ابراهیم صولی به او نسبت می برد، می نویسد:
«ابراهیم صولی نویسنده ای حاذق و بلیغ و فصیح و مبتكر بود» مرقدش را نیز در
[ صفحه 331]
حول و حوش آستان قدس عسكریین علیهماالسلام نوشته اند [5] .
18 - علی بن محمد بن احمد مصری، در سال 257 ق در سامرا متولد گشته و در سال 338 ق از دنیا رفته است، وی را پارسا، زاهد، فقیه، عارف به حدیث خوانده اند و بیش از بیست كتاب و رساله اش را نام برده اند.
19 - علی بن جعفر مدنی، از اهل علم و راویان و حافظان حدیث در سامرا، پس از 72 سال عمر، در سال 234 درگذشته است.
20 - جعفر بن علی الهادی علیه السلام معروف به جعفر كذاب و تواب [6] .
21 - سید احمد پسر امام هادی علیه السلام.
22 - زید بن علی، پسر امام هادی علیه السلام.
23 - عبدالله بن علی، پسر امام هادی علیه السلام.
24 - سید علی، پسر امام هادی علیه السلام.
25 - موسی بن علی، پسر امام علی هادی علیه السلام.
26 - علیه دختر امام هادی علیه السلام.
27 - ابوالعباس احمد نجاشی، نویسنده ی كتاب معروف «رجال نجاشی»، كه به اعتقاد بعضی بهترین و معتبرترین كتاب در علم رجال است، این بزرگ رجالی شیعه - كه رحمت خدا بر او باد - در سال 372 متولد و در سال 450 در مطیرآباد متوفی گشته است، مطیرآباد یا «مطیره» روستایی است در نواحی سامرا.
28 - افشین از سرسپردگان و سپاهیان بنی عباس كه به دست آنها نیز زندانی شد تا دارش زدند و جسدش را سوزانیدند.
29 - بابك خرم دین.
30 - بغاء تركی (در گذشته 248) از سركردگان سپاه بنی عباس كه با آل علی علیه السلام میانه ی خوبی داشت و به فقرای سادات احسان بسیار می كرد.
[ صفحه 332]
31 - مازیار، فرمانروای طبرستان، كه پس از زندانی شدن و شكنجه در سامرا جان باخت [7] .
32 - حافظ حسن فرزند عرفة بن یزید، ابوعلی عبدی بغدادی، (م 357) وی كه از علمای عامه و از راویان حدیث غدیر است پیش علمای سنی موثق و مورد اعتماد است، او پس از 110 سال عمر، در سامرا درگذشته است [8] .
[1] از اين بزرگان در كتاب مشاهد العترة الطاهره، فصل سامرا نام برده شده است، ر. ك، همان، از ص 109 به بعد.
[2] علاوه بر امالي شيخ، قاموس الرجال: ج 3، ص 379.
[3] مأثر الكبراء في تاريخ سامرا: ج 2، ص 304 به نقل از تاريخ بغداد.
[4] مأثر الكبراء، ج 2، ص 304.
[5] مأثر الكبراء: ج 2، ص 314 و ص 205. قاموس الرجال: ج 1، ص 218.
[6] از اين سه تن به ترتيب در تاريخ سامرا، ج 2، ص 227، 242، 248 سخن رفته است.
[7] در خصوص اين 11 نفر نيز در تاريخچه ي سامرا، ص 68 به بعد به تفصيل سخن رفته است كه ما تنها فهرستي را ذكر كرديم همچنان كه از ذكر خيلي چشم پوشيديم.
[8] الغدير: ج 1، ص 93. پوشيده نيست كه افرادي چون بابك خرم دين قاتل صدها مسلمان بي گناه و شورشگر قسي القلب و افشين و مازيار را نمي شود از ستارگان سامرا ناميد ولي از آنجايي كه در سامرا كشته شده اند و در آن سرزمين سر به تيره خاك كشيده اند، ما نيز به نقل از تاريخچه ي سامرا نام آنها را نيز آورديم. (برگرفته از سيماي سامرا: ص 143 - 147).